Koffiestruiken van de coffea arabica zijn schaduwminnende planten. Shade-grown coffee (of ‘boskoffie’) zijn koffiebonen die onder een schaduwrijke boomlaag zijn gekweekt volgens principes uit de natuurlijke ecologie. Wat maakt koffie die in de schaduw is gegroeid anders dan koffie van een plantage zonder schaduw?
Wat is shade-grown coffee?
Eigenlijk probeert shade-grown coffee de natuurlijke ecologie van de koffieplanten en de gebieden waarin ze groeien te volgen. Door koffie te kweken onder een schaduwrijke boomlaag ontstaat er een voedzaam microklimaat dat de basis vormt voor een veerkrachtig ecosysteem. Bovendien krijgt deze koffie een rijkere smaak, want de bessen hebben een hoger gehalte aan natuurlijke suikers omdat ze langzamer kunnen rijpen.
Koffie groeide oorspronkelijk in de schaduw, maar door de aanleg van plantages onder invloed van kolonialisme veranderde koffieteelt wereldwijd in een monocultuur. Speciaal voor deze plantages werden koffiesoorten gebruikt om onder droge en zonnige omstandigheden te kunnen groeien. Een voorbeeld hiervan is de van oorsprong West-Afrikaanse Robusta variëteit. Robusta is, de naam zegt het al, erg sterk en ook erg bitter van smaak. Hoewel de bonen op grote open plantages makkelijk te oogsten zijn en de opbrengst hoog is, vraagt unshaded coffee meestal om meer chemische bestrijdingsmiddelen en intensief onderhoud. Maar misschien nog wel belangrijker: het maakt lokale ecosystemen kapot.
Industriële koffieproductie is niet duurzaam
Het ‘moderne’ koffiesysteem, met industriële productie op plantages zonder schaduw, leidt tot vermindering van de bossen, verdroging, vogel- en insectensterfte, verhoogde erosie en het weglekken van chemische bestrijdingsmiddelen die een gevaar vormen voor de volksgezondheid. Deze effecten bedreigen de duurzaamheid van het ecosysteem op lange termijn.
Soorten boskoffie en combinatieteelt
Hoe het anders kan, laten steeds meer specialty koffieboeren zien met behulp van agroforestry. Boslandbouw ofwel agroforestry is een traditionele manier van landgebruik die vrijwel overal ter wereld wordt toegepast. Agroforestry is een vorm van combinatieteelt tussen landbouwgewassen en meerjarige houtige planten. Shade-grown coffee soorten verschillen echter wel van elkaar. Er zijn ruwweg 4 soorten schaduwteelt in de koffiewereld:
- Bosteelt. Dit is de minst intensieve vorm en de minst gebruikelijke vorm van koffieteelt. De koffieplantjes worden in een bestaand bos gekweekt, zonder pesticiden. Hoewel de aanleg goedkoop is, is de opbrengst laag.
- Traditionele combinatieteelt. Deze vorm van schaduwteelt combineert koffie met andere handelsgewassen, die dankzij de diversiteit aan planten weinig gewasbeschermingsmiddelen nodig heeft. De koffieboer heeft door deze gewasdiversificatie bovendien een stabieler inkomen wanneer de koffieprijzen laag zijn.
- Commerciële combinatieteelt/halfschaduw. Deze vorm van landbouw heeft een aantal verschillende boomsoorten die de koffie tegen te veel zonlicht beschermen. De koffieteelt wordt hoofdzakelijk bepaald door de markt.
- Schaduw monocultuur. Deze teeltvorm maakt gebruik van één boomsoort om schaduw te geven aan de koffie. Meestal zijn dit snelgroeiende bomen, zoals vlinderbloemige soorten.
5 voordelen van shade-grown coffee
Hoewel de opbrengst van boskoffie tot wel de helft minder is, heeft de schaduw dankzij andere planten een paar belangrijke voordelen:
- de terugkeer van veel vogel- en insectensoorten door verminderd pesticidegebruik;
- een rijkere koffiesmaak dankzij langzamere rijping van de bessen;
- een natuurlijkere habitat voor veel flora en fauna;
- een betere grondstructuur die zorgt voor minder erosie en vochtverlies;
- een veerkrachtiger ecosysteem door aansluiting met natuur in de omgeving.
Shade-grown coffee en klimaatverandering
Dat beschaduwde koffie veel minder belastend is voor het lokale leefklimaat, is duidelijk. Maar ook op wereldschaal draagt koffieteelt in de schaduw meer bij aan het opslaan van CO2 dan industriële monocultuur. Een onderzoek naar shade-grown coffee systemen in Indonesië concludeerde zelfs dat shade-grown koffie tot 58% meer koolstof opslaat in de bodem en biomassa dan industriële in de zon gekweekte koffie.
